Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
İnsansız hava araçlarının, Rusya ile Ukrayna ortasındaki mevcut kriz de dahil olmak üzere, dünya pek çok yerindeki çatışmalar için değeri her geçen gün artıyor.
Bu bahiste, Rusya ve Ukrayna’nın güneyinde, Karadeniz’in karşısında uzanan bir ülke, son vakitlerde çokça ilgi görüyor.
Türk üretimi insansız hava araçları (İHA), Rusya karşısında konuşlanabilecek Ukrayna kuvvetleri için kıymetli bir rol oynuyor, tıpkı dünyanın başka bölgelerindeki çatışma noktalarında olduğu üzere.
İşte Türkiye’nin gelişen İHA gücü hakkında bilmeniz gerekenler:
Türkiye bu bahiste ne kadar büyük bir oyuncu?
NATO’nun bir kesimi olan Türkiye, Batı ülkelerinin askeri ittifakının tek Müslüman üyesi.
ABD’den sonra ittifaktaki en büyük ikinci orduya sahip ve askeri teknolojisini müttefikleriyle paylaşıyor.
Türkiye’den bağımsız bir savunma analisti olan Arda Mevlütoğlu, “Ankara hükümeti son 20 yılda kıymetli bir insansız hava aracı kuvveti oluşturdu” diyor.
“İnsansız hava araçlarını, huduttaki (PKK karşısında) güvenlik operasyonlarında 1990’ların ortalarından beri aktif bir halde kullanıyorlar.
“Ülkenin savunma endüstrisinde, insansız hava aracı teknolojisinin geliştirilmesine öncelik verildi. Operasyonel ve üretim kapasitesi açısından Türkiye, İsrail dışında bölgede eşi olmayan bir pozisyonda bulunuyor.”
Türkiye’nin insansız hava aracı üreticileri hakkında ne biliyoruz?
Türkiye’de iki ana insansız hava aracı (İHA) üreticisi var.
En çok aranan Bayraktar TB2 ve Bayraktar Akıncı insansız hava araçlarının üreticisi Baykar Savunma.
Şirketin teknik müdürü Selçuk Bayraktar’ın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı olması suretiyle yakın aile bağları bulunuyor.
TAI Anka ve TAI Aksungur araçlarının üreticisi Türk Havacılık ve Uzay Sanayii de öbür bir büyük imalatçı firma.
Mevlütoğlu’na nazaran, Türk Silahlı Kuvvetleri ve güvenlik teşkilatları “Çok sayıda daha küçük gözetleme yahut kamikaze araçlarına ek olarak” bu insansız hava araçlarının 150’den fazlasını kullanıyor.
Türkiye’nin Ukrayna ile nasıl bir askeri ve ticari bağı var?
Türkiye, 2019’dan bu yana Ukrayna’ya onlarca Bayraktar TB2 silahlı insansız hava aracı (SİHA) sattı.
Ülkenin doğusunda Rus dayanaklı isyancılara karşı savaşan Ukrayna da bir gün Türkiye ile birlikte NATO koalisyonuna katılmak istiyor.
Kiev ayrıyeten hudutlarında konuşlanan Rus kuvvetlerinin muhtemel bir kara işgaline karşı da hazırlanıyor.
3 Şubat’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan, iki ülke ortasındaki insansız hava aracı ticaretini genişletmek için bir mutabakat imzalamak üzere Ukrayna’yı ziyaret etti.
Reuters’a konuşan Ukrayna Savunma Bakanı, muahedenin “Türk üreticilerin Ukrayna’da bir insansız hava aracı fabrikası kurması için elverişli şartlar yarattığını” ve böylelikle tüm araç serisini kendilerinin üretebileceklerini söyledi.
- Erdoğan: Rusya ile Ukrayna ortasında başkanlar düzeyinde bir tepeye mesken sahipliği yapabiliriz
Rusya bu mevzuda ne diyor?
Geçtiğimiz Ekim ayında Ukrayna ordusu, Türk üretimi bir insansız hava aracının Rus takviyeli ayrılıkçılara ilişkin bir D-30 topunu imha ettiğini gösterdiğini belirttiği bir görüntü paylaştı.
Bu tez Rusya tarafından eleştirildi ve Kremlin Türkiye’yi, insansız hava araçlarının “bölgeyi istikrarsızlaştırma” riski taşıdığı konusunda uyardı.
Ankara, Rusya ile Ukrayna ortasında arabuluculuk yapmayı da teklif etti. Ama bu teklif insansız hava aracı satışlarıyla çetrefilli bir hale geliyor.
Türkiye’nin Rusya’yla ilgileri, Suriye’deki savaş patlak verdiğinden bu yana karmaşıklaştı.
Ankara ve Moskova’nın Suriye’de çıkar çatışması var. Lakin iki ülke işbirliğini geliştirmek için adımlar attı.
Türkiye’nin NATO ve ABD’den gelen sert tenkitlere karşın Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması, Erdoğan’ın Rusya ile yakınlaşmasının bir örneği olarak görüldü.
Türkiye’nin araçları Ukrayna krizinin istikametini değiştirebilir mi?
Ukrayna’da kaç tane Bayraktar TB2 bulunduğu kesin olarak bilinmiyor.
Ama Mevlütoğlu, “TB2, Ukrayna’nın Donbas bölgesindeki ayrılıkçı milislere karşı tesirli olması için kıymetli bir potansiyele sahip.” diyor.
İnsansız hava aracı, gelişmiş bir elektro-optik kamera, bir bilgi irtibat sistemi ve iki ya da dört hassas güdümlü savaş materyali ile donatılıyor.
Bu özellikler, “Hedefler belirlemesine ve onları kendi güdümlü bombalarıyla vurmasına” yardımcı oluyor.
Mevlütoğlu, İHA’ların bu yeteneğinin Donbas’ta savaşan milis güçler üzere hareketli maksatlara karşı çok değerli olduğunu söylüyor.
Lakin Rusya’ya karşı tam ölçekli bir silahlı çatışma olursa, bu araçların ne kadar tesirli olacağı hakkında kuşkuları var:
“Rus Silahlı Kuvvetleri, hem nicelik hem de teknoloji bakımından Ukrayna üzerinde ezici bir üstünlüğe sahip.”
Hangi ülkelerde Türkiye üretimi İHA bulunuyor?
Türkiye’nin İHA satışları her geçen gün artıyor.
İhracat bilgilerinde ticaret mutabakatlarında satılan İHA sayısına dair özel bir bilgi içermese de 15’ten fazla ülkenin Türk üretimi Bayraktar ve TAI araçları sipariş ettiği varsayım ediliyor.
Suriye, Libya ve daha yakın vakitte Dağlık Karabağ’daki çatışmalarda tesirli olduğunu kanıtlayan Bayraktar TB2 bilhassa talep görüyor.
Eylül 2020’de başlayan ve 44 gün boyunca Ermenistan ve Azerbaycan ortasında devam eden çatışmalarda Azeri kuvvetleri, Ermenistan’ın askerlerini, askeri araçlarını, topçularını ve hava savunma sistemlerini Türk imali insansız hava araçlarıyla gaye aldı. Araçlar Azerilerin tartışmalı kimi bölgelerdeki denetimi tekrar kazanmalarına yardımcı oldu.
Geçen yıl Mayıs ayında Polonya Savunma Bakanı, Türkiye’den 24 SİHA alacaklarını söyledi; böylelikle bunu yapan birinci NATO üyesi oldu.
Afrika da büyük bir pazar.
Mevlütoğlu, “Türkiye, bilhassa Afrika pazarında Çinli üreticiler için ana rakip üzere görünüyor” diyor.
Fas, Cezayir, Ruanda, Nijerya ve Etiyopya’nın Türk imali İHA’lara ilgi gösterdiği biliniyor.
Askeri mutabakatlar kamuoyuna açıklanmasa da Türkiye geçen yıl Etiyopya ile bir savunma işbirliği muahedesi imzaladı. İhracat dataları de havacılıkta keskin bir artış olduğunu gösteriyor. Geçen yıl Aralık ayında ABD yetkilileri, Türkiye’nin Etiyopya’ya yaptığı insansız hava aracı satışlarıyla ilgili tasalarını de lisana getirmişti.
Lakin Türkiye, askeri donanımı için yeni pazarlar arayabilir.
Mevlütoğlu, “İHA’nın satışı, daima askeri-endüstriyel ilgiler kurulmasını sağlayacak ve bu da Türkiye’nin askeri, diplomatik ve ekonomik nüfuzunu genişletmesi için yararlı olacak” diyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Afrika’daki talebin birinci elden şahidi olmuş, geçen yıl Ekim ayında Angola, Nijerya ve Togo’yu gezerken “Afrika’da nereye gitsem herkes İHA’ları soruyor” demişti.