Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
Pelin Ünker
Milletlerarası Şeffaflık Örgütü (Transparency International), 2021 Yolsuzluk Algı Endeksi’ni açıkladı.
Yolsuzluk Algı Endeksi 180 ülkeyi kamu dalı yolsuzluğuna nazaran sıralıyor. Endekste yolsuzluk, 0 ila 100 ortasında derecelendiriyor. Buna nazaran, 0 yolsuzluğun çok ağır olduğu, 100 ise külliyen yolsuzluktan arınmış ülkelere işaret ediyor.
Bir yılda 10 basamak düştü
Endekste Türkiye 38 puanla 180 ülke ortasında 96. sırada yer aldı. Türkiye ile tıpkı puanı paylaşan ülkeler, Arjantin, Brezilya, Endonezya, Sırbistan ve Sahra-Altı Afrika’da küçük bir krallık olan Lesoto oldu.
Geçen yıl yayınlanan 2020 Endeksi’nde Türkiye, yolsuzluk algısında 40 puanla 180 ülke ortasında 86’ncı sırada yer alıyordu. Buna nazaran Türkiye, son bir yılda bu alanda 2 puan düşüşle 10 basamak geriledi.
2021 Yolsuzluk Algı Endeksi’ne nazaran son 10 yılda 25 ülkenin puanı yükselirken, 23 ülkenin puanı düştü. Türkiye ise karşılaştırılabilir en eski tarih olan 2012’den bu yana en düşük puanını aldı. 2012’de açıklanan endekste 49 puanla dünya genelinde 54′üncü sırada yer alan Türkiye, 10 yılda değerli ölçüde gerileyerek 42 basamak birden düştü.
Yetkinin tek elde toplanması
Raporda “Batı Balkanlar ve Türkiye’de yetkinin otokrat önderlerde toplanması yargının bağımsızlığını baltalarken bu durum, şahsî menfaat kümelerinin daha varlıklı ve güçlü olmasını sağlayan sistemin devam etmesine katkı sağlıyor” tabirlerine yer verildi.
Türkiye’nin de yer aldığı Doğu Avrupa ve Orta Asya kümesindeki ülkelerin ortalama puanı ise 36 oldu. Rapora nazaran bu bölgedeki hükümetler, COVID-19’u, eleştirel sesleri daha fazla bastırmak, söz özgürlüğünü ve bilgiye erişimi engellemek, kısıtlayıcı yasalar çıkarmak ve yargı bağımsızlığını baltalamak için bir mazeret olarak kullandı.
Puanı ortalamanın altında
Açıklanan listede yer alan 180 ülkenin puanı 88 ile 11 ortasında değişti. Ülkelerin üçte ikisi 50’nin altında puan alırken, puan ortalaması geçen yıl olduğu üzere 43’te kaldı. Türkiye ise bu ortalamanın da altında yer aldı. Datalar, Türkiye’nin global sıralamada ekonomik, toplumsal ve politik istikrarsızlıkların ağır olduğu, demokrasi ile tanışamamış birçok ülkenin gerisinde kaldığına işaret etti. Türkiye 2021’de evvelki yıl tıpkı puanı paylaştığı ülkelerin de gerisine düştü. Burkina Faso, Türkiye’nin 17 basamak üzerine çıkarken, Trinidad ve Tobago ile Doğu Timor ülkeleriyle 14 basamak, Hindistan ile 11 basamak, Fas ile 9 basamak fark oluştu.
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’ne bağlı (OECD) Mali Aksiyon Gücü (FATF) de Kasım 2021’de kara para aklama ve terörizmin finansmanının engellenmesinde yetersiz kaldığı gerekçesiyle Türkiye’yi gri listeye aldığını duyurmuştu.
2021 Yolsuzluk Algı Endeksi’ne nazaran yolsuzluğun en az olduğu birinci on ülke Danimarka, Finlandiya, Yeni Zelanda, Norveç, Singapur, İsveç, İsviçre, Hollanda, Lüksemburg ve Almanya oldu.
Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda 88 puanla birinci sırayı paylaşırken Norveç, Singapur ve İsveç 85 puanla dördüncü; İsviçre 84 puanla yedinci, Hollanda 82 puanla sekizinci, Lüksemburg 81 puanla dokuzuncu ve Almanya 80 puanla onuncu sırada yer aldı. Geçen yılki endekste sekizinci sırada bulunan Almanya’nın da iki basamak gerilemesi dikkat çekti.
Yolsuzluk en fazla Güney Sudan’da
Yolsuzluğun en fazla olduğu ülkeler ise Güney Sudan, Suriye, Somali, Venezuela, Yemen, Kuzey Kore, Afganistan, Libya, Ekvator Ginesi ve Türkmenistan formunda sıralandı.
Güney Sudan’ın puanı 11, Suriye ve Somali’nin ise 13 olarak gerçekleşti. Ortalama puan Batı Avrupa ve Avrupa Birliği’nde 66 olurken, Sahra-Altı Afrika’da 33’te kaldı.
Rapora nazaran yolsuzluk, demokrasi ve insan hakları ortasındaki ilişkiyi vurgulayan endeksin bu yılki sonuçları, temel örgütlenme hakkı ve tabir özgürlüğünü koruyan ülkelerin yolsuzluğu genel olarak denetim ettiklerini gösteriyor. Endekste en üstte yer alan Danimarka, Finlandiya ve Yeni Zelanda; Demokrasi Endeksi’nde insan hakları puanı en yüksek ülkeler ortasında yer alıyor.
“İnsan haklarıyla ilişkili”
Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 2012’den bu yana puanı kıymetli ölçüde düşen 23 ülkeden 19’unun ise insan hakları puanında da düşüş yaşanması dikkat çekiyor. Raporda 2020’de hak savunucularının vefatıyla sonuçlanan 331 hadisenin yüzde 98’inin, Yolsuzluk Algı Endeksi puanı 45’in altında olan ülkelerde meydana geldiğine işaret ediliyor.
Milletlerarası Şeffaflık Örgütü Lideri Delia Ferreira Rubio, insan haklarının yolsuzlukla uğraştaki kıymetine dikkat çekerek “Otoriter yaklaşımlar, kuvvetler ayrılığı unsurunu yok ederek yolsuzlukla uğraş gayretlerini bir seçkinin kaprislerine bağımlı hale getirir. Yolsuzluktan arınmış bir topluma giden tek sürdürülebilir yol, insanların özgürce konuşabilmelerini ve iktidara hesap sorabilmelerini sağlamak” diyor.