Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
* Fehmi Koru
Ekonomiyi faiz kıskacına aldığı için enflasyonu patlatmış ve TL’nin bedelinin yabancı paralar karşısında erimesine yol açmış iktidar cephesi, kısa müddet içerisinde birbirinden farklı iki sistem denemesi sonrasında, rotayı, kimilerinin ‘örtük faiz’ diye isimlendirdikleri finansal bir enstrümana dayalı yeni bir ‘modele’ kırdı.
Yeni modelde yine ‘faiz’ var, lakin en düşük halinde var; yüzde 14 faiz…
Kur yeniden yüksek; 1 doların pahası 10 TL’nin üzerinde…
Bankalar tekrar devrede; kuru aşağıda tutmak için Merkez Bankası kaynakları kamu bankaları aracılığıyla kullanılıyor…
Üstelik finans literatüründe ‘opsiyon’ denilen yeni bir enstrüman devreye sokuldu; parasını TL’de tutan tasarruf sahiplerine, üç aylık, altı aylık, bir yıllık vadeler sonunda TL’nin bedeli yabancı paralar karşısında açılan hesap tarihindeki bedelinden yüksek olursa, Hazine ortadaki farkı ödeyecek…
Bugün 1 dolar 10 TL civarında; artık açılacak bir hesap bir yıl sonra çekilmek istendiğinde, tasarruf sahibine, yatırdığı sayıya ek olarak yüzde 14 faiz ödeneceği üzere, 1 dolar o gün hangi değerdeyse ortadaki fark da, en başta belirlenmiş faiz imiş üzere, kendisine ödenecek…
10 bin dolarını bozdurup 100 bin TL’lik bir ‘kur garantili hesap’ açtırmış vatandaş, vadesi geldiğinde 1 dolar 15 TL kıymetine ulaşmışsa, 14 bin TL faiz gelirine ek olarak 36 bin TL de artı getiriye sahip olacak…
Vade sonunda 100 bin TL 150 bin TL haline dönüşecek…
Aldığı 150 bin TL’yi o gün ‘1 dolar 15 TL’ olan parite üzerinden dolara çevirdiğinde, vatandaşın eline, hesabı açtığı günkü dolar ölçüsü -10 bin dolar- geçmiş olacak çünkü…
İnsanların bu gerçeği görüp güle oynaya paralarını dolar hesabından çekerek açılacak ‘kur garantili TL hesabına’ yatırmaya koşacakları düşünülüyor.
Saklayacak değilim: İktidar cephesinin kurdaki olağandışı yükselişler karşısında takındıkları evvelki haller ile mukayese edildiğinde, bu yeni yol, ekonomik akla daha uygun görünüyor.
Evvelki deneme sırasında ‘‘Biz kurun artışına karşı değiliz, aksine bu yolla personellik ucuzlayacak, yabancı yatırımcı Çin yerine bizi üretim yeri olarak tercih edecek, üretim artacak, dışarıya satacağımız mallar sayesinde ülkemize dolarlar yağacak, Çin de bu türlü kalkınmıştı’’ diye özetlenen farklı bir ‘model’den kelam ediliyordu.
Gülüp geçildi ve o açıklama bir ölçü hesabın daha dövize kaymasına yol açtı.
Hiç değilse artık tutulan yolun anlaşılabilir yanları var.
Paranın kıymetinin kaybolmaması üzere taban bir beklentiye yanıt veriyor…
İktidarın ikna gücüne bağlı bir durum bu.
Vatandaşlar yeni sistemin kendilerini ikna olmaktan uzak tutacak istikametlerini görmezden gelirlerse tabii…
O tarafların başında ‘faiz’ konusunda yaratılan havanın olası tesiri geliyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan daha dün faiz için ‘felaket’ sözcüğünü kullandı.
Din İşleri Yüksek Şurası fetvası..
Açılan hesaplarda en az getiri olarak ‘yüzde 14 faiz’ temel olarak alınıyor. Ayrıyeten Hazine kaynaklarından karşılacak kur farkının ödeneceği vaadinde de bulunuluyor. Birileri o farka ‘hibe’ adını uygun görseler bile, iktisat lisanında onun karşılığı ‘opsiyon’ ve Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Konseyi’nun yıllar evvel verdiği fetva açık: ‘‘Faiz opsiyonu, döviz opsiyonu diye bilinen süreçler caiz değildir.’’
Politikler tarafından daima faizin berbatlığı, dine tersliği konusunda uyarılan ve o mevzuda hassasiyet sahibi haline dönüşmüş geniş bir kitlenin, yeni sistemden de kuşku duyarak, kuşkulu bahislerden kaçınma güdüsüyle ona karşı davranmaları şaşırtan olmaz.
‘Hibe’ görüşü bir ölçü insan için ikna edici olsa da, onun o kitlenin bütününe cazip bir açıklama olarak yansıyacağını sanmıyorum.
İkna konusunda ikinci sıkıntılı bahis da Hazine’den karşılanacağı ilan edilmiş -birilerinin ‘hibe’ adını takarak küçümsemeye çalıştığı- katkı hissesinin iktisat üzerindeki tesirinin, bunu bir model olarak sunanların hiç hesap etmedikleri boyutlarda sıkıntılara yol açma ihtimalidir.
Evet, faiz dolaylı yahut örtülü bir biçimde artmış oldu, fakat bunun yapılış stilinin enflasyonu aşağıya çekmede istenen sonucu doğurmaması ihtimali var. Hayat pahalılığına yol açan enflasyon marketlere yönelik kontroller ve verilmeye başlanan ağır cezalarla ortadan kaldırılabilirse ne ala; yok, bu yolla tedarik zincirinde yeni kopmalar meydana gelir ve hayat pahalılığına bir de yokluklar eklenirse ne olacak?
‘Opsiyon’ yönteminin yaygın biçimde kullanıldığı 1970’li yıllarda motamot o denli olmuştu zira.
Turgut Özal’ın iktisatta ipleri eline aldığı ve başbakan olduğunda uygulamasına son verdiği devirde DÇM ismiyle devrede tutulan ‘opsiyon’ yoluyla ilgili açıklaması göz açıcıdır.
Turgut Özal’ın DÇM ‘opsiyonu’na bakışını yansıtan haber..
Hazine’den yapılması kararlaştırılmış ‘hibe’ toplamda o denli sayılara ulaşabilir ki, bunun Hazine’ye dayatacağı zorlamalar önümüzdeki periyotta de 1980 öncesine benzeri sonuçlara yol açabilir.
Fetvacılar bugünden ortaya çıkabilecek o sonuçların maddi-manevi sorumluluğunu da üstlenmiş oldular.
Mevzuyu fazla uzatmak istemiyorum.
Vazifesi gereği Hazine’yi uzunca bir müddet yönlendirmiş olan bakan, içinden geçilen süreci ‘‘At izinin iti izine karıştığı, hakk ve batılı ayırt etmenin zorlaştığı çetin bir zaman’’ olarak tanımladığı istifasıyla ilgili toplumsal medya iletisini, ‘‘(Allah) sonumuzu hayreylesin’’ cümlesiyle bitirmişti.
Bir bildiği varmış demek ki…
Berat Albayrak’ın istifa mektubu..
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.