Bir aktivistin gözünden: Helalleşmeye cinsiyet eşitliği ile başlayalım

*Gülseren Onanç

Faizlerin düşüp doların yükseldiği, liranın tarihinin en düşük kıymetine gerilediği, ekonomik bir türbülansta savrulduğumuz, samuray kılıcı ile bayanların öldürüldüğü bir hafta geçirdik. Önümüzü pek göremiyoruz. İstanbul İktisat Araştırma’nın yaptığı araştırmaya nazaran, gençlerin yüzde 54’ü çabucak her gün gelecek telaşı yaşıyor. Daha uygun bir ömür için yurtdışına göç etmeyi tercih edeceklerini söyleyen gençlerin oranı yüzde 61’i buldu. 

Helalleşme ile başlayan umut

Bu ülke vatandaşlarının genci yaşlısı, bayanı erkeği ile bir umuda gereksinimimiz var.

CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun meskeninin mutfağında çektiği görüntüleri, mutfağı bayanlara has bir yer olmaktan çıkarması açısından değerli buluyorum. Parti lideri da olsanız mutfakta işinizi yapabilir, iletinizi verebilirsiniz. Kemal Beyefendi, devletin ve partisinin yaşattığı mağduriyetler ile helalleşeceğini söyledi. Bu uzlaşmacı lisan eril siyasetin uzun vakittir kullanmadığı barışçıl bir lisan. Yalnızca bu açıklama bile toplumun geniş bölümlerinde umut yarattı.

Listedeki eksik: Bayanlar

Kemal Kılıçdaroğlu’nun helalleşecekleri listesi kabarık. Devlet kurumları ve onların yöneticileri geriye çok mağdur bıraktı. Ama listede kıymetli bir eksik var: Kadınlar. Eşit vatandaşlık haklarını hala elde edemeyen, karar düzeneklerinde temsil edilmeyen, her gün eril şiddete maruz kalan, her gün ölen bu patriyarkal sistemin mağdurları olan bayanlar ile de helalleşmek gerekmez mi? Elbette gerekir.

Kemal Kılıçdaroğlu’nun geçen hafta yaptığı bayan siyasetlerine ait vaatlerini çok pahalı buluyorum. Ancak çalışma ömründen sıhhate, bayana yönelik şiddetten İstanbul Sözleşmesi’ne kadar kapsamlı paketin içinde çok değerli bir şey eksik. Kemal Bey’in vaatleri ortasında bayanın siyasette ve karar sistemlerinde temsiline ait bir madde yok. 

Siz beni seçerseniz ben bayanların mağduriyetlerini gideririm yaklaşımı devam ediyor.

Tıpkı eril zihniyeti, Millet İttifakı’nın salt erkeklerden oluşan temsilcilerine baktığımızda da görüyoruz. EŞİK ve MUKADDERAT buna reaksiyon gösteriyor. MUKADDERAT “yanlışınızı ne vakit fark edeceksiniz?” diye soruyor.

Bu hafta bayanların talep ettiği uzlaşmanın nasıl olması gerektiğinin peşine düştük.

Yıllardır ülkemizde toplumsal cinsiyet eşitliğini yakından takip eden, siyasette bayan temsili üzerine çalışmaları olan Profesör Serpil Sancar’dan bir yazı kaleme almasını rica ettik.

CHP örgütünde cinsiyet eşitliği sağlayarak başlayabilir

Serpil, Kemal Kılıçdaroğlu’nun “helalleşme” açılımını kıymetli buluyor ancak evvel bir yüzleşmeye muhtaçlık olduğunu söylüyor. Serpil, “Türkiye’de bayan haklarının korunması ve cinsiyet eşitliğinin hayata geçirilmesi için çok kıymetli ve yeni bir başlangıç olur. Lakin helalleşme için evvel yanlış ve eksik neydi, nerde kusur yapıldı diye samimi ve somut olarak konuşmaya başlamak gerekir” diyor. 

Serpil, “Kemal Beyefendi helalleşmeye CHP kendi parti yapısından ve siyasetlerinden başlamalı. İktidar olmadan evvel CHP örgütünde cinsiyet eşitliğini sağlamakla işe başlayabilir” diyor.

Cumhuriyet’in demokratikleşmesi: Siyasette ve devlet idaresinde cinsiyet eşitliği

Serpil, Cumhuriyet periyodu eleştirisi de yaparak, “Cumhuriyet tarihi boyunca karar vericilerin çoğunluğunda, cinsiyet eşitliğine dayalı gerçek bir demokrasi anlayışı yerleşmedi. Bayanlar için gerekli ıslahatların ne olduğuna erkeklerin karar verdiği kibirli ve patriyarkal bakış açısı hükümran oldu” diyor. Bugün “Cumhuriyet’in demokratikleştirilmesi”nden bahsedilecekse, bunun değerli bir bileşeni de bayanlara eşit siyasal iştirak hakkının eksiksiz olarak tanınması olmalıdır. Kamuda bayan çalışan oranı yüzde 40 olmasına rağmen yöneticilerin yalnızca yüzde 11’i bayan. Parlamentoda bayan temsili hala yalnızca yüzde 17.

Toplumsal cinsiyet eşitliği strateji belgesi ve eşitlik hareket planı

 “Kemal Beyefendi, bayanların da geçmişte yaşanan eşitsizliklerin mağdurları olduğunu teslim edip, helalleşilecek kümelerden birinin bayanlar olduğu kabul etmekle işe başlamalı. Bayanların siyasete iştirakini öncelikli bir amaç olarak koymalı ve öncelikle siyasal partilerin kendi örgütlerinden başlayarak seçimle oluşan konseylere, her seviye devlet idaresine ve kamu hizmeti yürütücülerine bayanların eşit iştirakini sağlayacak bir planlama yapmalıdır. Bunun için önerebileceğimiz şey evvel bir toplumsal cinsiyet eşitliği strateji belgesi hazırlamak sonra da geniş kapsamlı bir eşitlik aksiyon planı ile bir yol haritası çizmektir” diyor Serpil Sancar.

Queer-feminist siyaset ile politik alanlar sevinçli de olabilir

 Eşitlik Çalışmaları Derneği queer-feminist siyaseti bir prosedür olarak somutlaştırarak, iyi hissetme hali ve demokrasi kültürü ortasındaki bağı görünür kılmak üzere yaptığı “Politikada Uygunluk Hali” projesinin sonunda bir rehber yayınladı. Rehber, Türkiye’nin OECD tarafından yapılan standart güzellik hali ölçümleri (well-being) istisnasız bütün göstergelerde durumu en makûs ülkelerden biri olduğu, Dünya Pahalar Araşırması’na nazaran de şahısların birbirine en az itimat duyduğu ülkelerden biri olduğumuzun altını çiziyor. Neoliberal otoriter iktidarın kendi seçmeni için bile hınç, haset, yılgınlık, ümitsizlik ürettiğini söylüyor. İşin makûs tarafı sağ popülist siyaset yapma biçimi sol siyasete de yansıyor ve bu kendini ilgilerde, örgütlülük anlayışında, problemlerin çözülme biçiminde gösteriyor. Yeterlilik halini gözeten perspektif ve aktiviteler, politik yapılarda anti-politik eğilimler olarak algılanıyor ve dışlanıyor. Fizikî, ruhsal ve düşünsel dayanağa en çok gereksinimi olanlar siyasetin düzgünlük halinden yoksun kalıyor. Proje, queer-feminist siyaset yapma biçimi ile politik alanlarımızın hem kişisel hem kolektif olarak güçlendirici, sevinçli alanlara dönüşebileceğini savunuyor. 

Bayanların milletlerarası başarısı

Türkiye’nin umuda muhtaçlığı olan bu periyotta bayanların milletlerarası muvaffakiyetleri bizi gururlandırıyor. Geçen hafta Avukat  ve bayan hakları savunucusu Nazan Moroğlu, Milletlerarası Üniversiteli Bayanlar Federasyonu’nun (GWI) “Dünyanın 100 Öncü Kadını’ listesine seçildi. Prof. Dr. Ayşe Buǧra, dünyanın en tesirli bilim insanları listesine girdi. 

Bu hafta Profesör Ayşe Betül Çelik ile gururlandık. Betül’e bayanların barış sürecine iştirakini güçlendirme ve toplumsal cinsiyet eşitliği mevzularındaki akademik çalışmalarından ötürü İtalya’nın şövalyelik derecesindeki en yüksek seviye devlet madalyası olan liyakat nişanı verildi. 

Bayanlar siyasette ve karar düzeneklerinde yerini aldığında, siyaset daha sevinçli olacak, toplumsal barışı ve helalleşmeyi daha sağlıklı yapacağız.

Sayın Kılıçdaroğlu’na bayanlar ile helalleşip, cinsiyet eşitliğini odağına almasını öneririm.