Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
Son iki yılı Covid-19 pandemisinin tesiri altında geçiren Türkiye iktisadı, 2021’i iktisat idaresinde yaşanan karmaşa ve kur krizi ile geride bırakıyor. İktisatta 2022’nin gündemi ise yüksek enflasyon, bir diğer deyişle ‘hayat pahalılığı’ olacak. Çünkü enflasyonun yeni yılın birinci yarısında yüzde 40’lara dayanması bekleniyor. DW Türkçe’ye konuşan ekonomistler, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın enflasyonu düşürmeden “düşük faiz” siyasetinde ısrar etmesi halinde, vatandaşın cebindeki yangının 2022’de daha da artacağı görüşünde.
TL’deki tarihi bedel kaybı
Türkiye iktisadı, 2022 yılına pek çok sorun ile birlikte giriyor. Bilhassa 2021’in son aylarına damgasını vuran yüksek enflasyon, yeni yılda gündemin en değerli hususlarından biri olacak. Son bir yılda Dolar ve Euro karşısında yüzde 50 paha kaybeden Türk Lirası’nın 2022’de nasıl bir seyir izleyeceği de merak edilen mevzular ortasında. Son açıklanan Kasım 2021 enflasyon bilgilerine nazaran TÜFE yüzde 21,3’e, ÜFE ise yüzde 54,62’ye çıktı. Böylece 2003 yılından beri TÜFE-ÜFE farkı en yüksek düzeyine ulaşmış oldu. 3 Ocak 2022’de açıklanacak Aralık ayı sayıları ile birlikte, enflasyonun son 19 yılın en yüksek düzeyine çıkması bekleniyor. Hükümetin açıkladığı Orta Vadeli Program’da 2022 için enflasyon amacı yüzde 9,8 olarak belirlenmiş durumda.
“TÜİK’in enflasyon dataları gerçeği yansıtmıyor”
Gerçek enflasyonun TÜİK’in açıkladığı dataların çok üzerinde olduğunu lisana getiren ekonomistlere nazaran, 2022 yılının birinci yarısında enflasyon yeni rekorlar kırabilir. DW Türkçe’ye konuşan Koç Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kamil Yılmaz’a nazaran, TÜİK’in enflasyon dataları enflasyon meselesinde gerçek tabloyu göstermiyor. “TÜİK’in asli vazifesine geri dönmesi, kurumsal olarak erozyona müsaade vermeden bize bilgileri yanlışsız vermesi durumunda, şu anda enflasyonun katiyetle yüzde 30’ların üzerinde olacağını göreceğiz” diyen Prof. Yılmaz,resmi sayılara nazaran yüzde 55’e dayanan üretici enflasyonu ile yüzde 20’yi aşan tüketici enflasyonu ortasındaki farka dikkat çekiyor.
İktisat idaresi ve TCMB’de değişim
İktisat idaresi ve Merkez Bankası’nda yaşanan değişimler, 2021’de iktisat gündemini ağır olarak meşgul etti. Bilhassa Kasım 2020’de Merkez Bankası Başkanlığına getirilen Naci Ağbal‘ın başlattığı faiz artırımı süreci ile döviz kurları ve enflasyonda yaşanan düzgünleşme, Ağbal’ın misyondan alınması ve yeni lider Şahap Kavcıoğlu’nun Eylül 2021’de başlattığı faiz indirim süreci ile, yerini Türk Lirası’nda tarihi kıymet kaybı ve yüzde 30’lara varan yüksek enflasyona bıraktı. Son iki yılda dört lider gören Merkez Bankası’nın bağımsızlığı 2021’in en çok tartışılan hususlarından biri oldu. Tekrar bu devirde Berat Albayrak’ın Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan istifası sonrasında, evvel Lütfi Elvan, akabinde da Nurettin Nebati bu misyona getirildi.
“Faiz indirimi üretimi olumsuz etkiledi”
Merkez Bankası, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın direktifleriyle, Eylül 2021’den bu yana siyaset faizini yüzde 19’dan yüzde 14’e indirdi. Merkez Bankası, böylece enflasyon ile faiz ortasındaki makası da 7 puana çıkarmış oldu. İstanbul Bilgi Üniversitesi Finansal Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü olan Prof. Dr. Ege Yazgan, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, faiz indirimleriyle çok önemli bir finansal çalkantı yaratıldığını söylüyor. Faiz indirimlerinin sav edildiği üzere gerçek dalda üretim artışı ve ihracatta büyük bir sıçrama yaratmadığına işaret eden Prof. Yazgan, “Bu faiz indirimleri, o denli ya da bu türlü istikrarda olan bir finansal kesimi çok sıkıntı duruma sokmuş, önemli biçimde üretim yapan gerçek bölümü de üretim yapamaz hale getirmiş durumda” diye konuşuyor.
Pekala, hükümet, iktisatta attığı tartışmalı adımlarla neyi hedefliyor?
“Atılan adımlar erken seçim habercisi”
Prof. Dr. Kamil Yılmaz’a nazaran, atılan adımları erken seçimin habercisi olarak okumak gerekiyor
“Enflasyon yüzde 40’ları görebilir”
Yılın son günlerinde Erdoğan tarafından açıklanan “TL’yi Özendirme Paketi” ile döviz kurlarındaki ateş şimdilik söndürülmüş gözüküyor. Lakin yükselişini sürdüren enflasyon nedeni ile vatandaşlar hâlâ büyük oranda birikimlerini döviz alarak müdafaaya çalışıyor. 2022’de de, yükselen enflasyona bağlı olarak döviz talebinin artacağını söz eden Prof. Ege Yazgan, şöyle konuşuyor: “Enflasyon konusunda yüzde 35-40 üzere düzeyleri görebilmemiz çok mümkün. Ondan sonra da bu düzeylerden düşmek o kadar kolay olmayacak.”
İhracat ve turizm olumlu tesir edecek
2020’yi yüzde 1,8 büyüme ile kapatarak pandemi yılında büyümeyi başaran sayılı ülkelerden biri olan Türkiye, 2021’in birinci çeyreğinde yüzde 7,2, ikinci çeyreğinde ise yüzde 20’nin üzerinde büyümüştü. Bu yüksek büyüme oranı, hükümetin kamu bankaları üzerinden açıkladığı kredi paketleri ile gerçekleşti. Üçüncü çeyrekte de yüzde 7,4 büyüme kaydeden Türkiye’nin 2021’i yüzde 10’a yakın büyüme ile kapatması bekleniyor. 2022 yılında yüksek döviz kurlarının tesiri ile ihracat ve turizmin iktisadın büyümesinde tesirli olması bekleniyor. Bununla birlikte, minimum fiyat artışının da, enflasyon daha fazla yükselmeden evvel, konut, araba, mobilya üzere alanlarda satışları artırabileceği belirtiliyor.
“Büyüme son çeyrekte düşecek”
Lakin, 2022’nin sonuna hakikat döviz kurlarının tesiriyle, büyümede önemli bir yavaşlama yaşanması ihtimali güçleniyor. DW Türkçe’ye konuşan Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, dünyada bu yıl yüzde 5,5 olan büyümenin 2022’de yüzde 4,5 düzeylerine gerilemesinin beklendiğini belirtiyor. Türkiye iktisadının 2022 yılını yüzde 4,5 düzeylerinde bir büyüme ile kapatmasının beklenen olduğunu belirten Prof. Aslanoğlu, “Ancak son çeyrek, gelecek yıl muhtemelen görece daha yavaş bir çeyrek olacak. Birinci dokuz ayda büyüme daha güçlü olabilir kanaatindeyim. Lakin sonraki periyotlar, gelecek yılın son çeyreği ve ötesi bilhassa döviz piyasası, enflasyonun seyri ve buralardaki istikrara bağlı olarak şekillenecektir” diye konuşuyor.
“Kayıt dışı istihdam artacak”
Türkiye’nin kronik problemlerinden biri olan işsizlik de, 2021 yılında iktisat gündemin birinci sıralarında yer aldı. Temmuz ayı ile birlikte yükselişe geçen işsizliğin yılı yüzde 12 ile kapatması bekleniyor. Fakat geniş tarifli işsizlik, son açıklanan eylül ayı iş gücü istatistiklerine nazaran yüzde 21,9’a çıkmış durumda. 15-24 yaş kümesini kapsayan genç nüfusta işsizlik oranı da yüzde 21,5 düzeyinde bulunuyor. 2022 yılında hükümetin maksadı işsizlikte bu düzeyin korunması ya da bir ölçü aşağıya düşürülmesi olacak. DW Türkçe’ye konuşan Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Yöneticisi Prof. Dr. Seyfettin Gürsel’e nazaran, 2022’de işsizlikte dramatik bir artış yaşanma ihtimali düşük. 2022’de minimum fiyata yapılan yüzde 50 artırımın işsizlik üzerinde önemli bir olumsuz tesiri olmayacağını söz eden Prof. Gürsel, “Buna rağmen bilhassa küçük şirketlerde kayıt dışı istihdam artacak. Fakat büyümede düşüş başlarsa, istihdam artışı da azalışa dönebilir” diyor.
Aram Ekin Duran
© Deutsche Welle Türkçe