Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
Fehmi Koru*
‘‘Ekonomi gözlerdeki ışıltıdır; benim gözlerimdeki ışıltıyı arkadaşlarım görüyor’’ mu demiş yeni modeli tanıtmak için çıktığı birinci TV programında yeni Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati?
Bu türlü altı çizilecek cümleler kuran insanlara -özellikle siyasi kimliğe sahip iseler- bayılırım.
Dün de katıldığı bir programda tekrar birebir bakan ‘‘Yüksek faiz söylemi aslında öğretilmiş bir yanlışlıktır’’ dedi.
Vecize yerine geçebilecek cümleler bunlar…
Fakat anlayamadığım bir nokta var: Bakanın ‘öğretilmiş yanlışlık’ dediği şey, onun ve içerisinde yer aldığı hükümetin artık sahiplendiği ‘yepyeni model’in ana eksenini teşkil ediyor.
‘Yeni model’ de şu: Dolardan TL’ye geçen mudilerin parası, Merkez Bankası’nın o sabah ilan ettiği kur üzerinden muhafaza altına alınıyor; üç ay sonra muhtaçlığı olup parasını çekmeye karar verdiğinde bankanın en az yüzde 14 olan faizini aldığı üzere, dolar üç ay içerisinde değerlenmişse, o günkü TL bedeliyle doların bedeli ortasındaki hissesi almayı da hak ediyor…
Şayet yanlış anlamamışsam ‘yeni model’ bunu öngörüyor.
Modelin matematiği şu: 100 bin TL’lik hesap açıldığında, parası sözgelimi ‘1 dolar eşittir 10 TL’ paritesi üzerinden süreç görmüşse ve üç ay sonra doların bedeli -diyelim- 15 TL’ye çıkmışsa, mudi parasını bankadan 114 bin TL olarak alacak, Hazine de tıpkı hesap için tıpkı bireye 50 bin TL daha ödeyecek…
Bu durumda -yani 100 bin lirası 164 bin TL olduğunda- o kişinin parası ne kadar paha kazanmış oluyor?
Ortada kazanılan bedele ne isim vereceğiz?
Yüzde 14’e faiz diyoruz, Hazine’den gelen 50 bin TL faiz olmayacak mı?
‘Getiri’ sözcüğünü kullanan var, lakin Hazine’den gelen ‘getiri’ ile bankadan alınan ‘faiz’ ortasında nitelik olarak ne fark var?
Paranın bu yolla yüzde 64 paha kazanması ‘öğretilmiş yanlışlık’ sayılmayacak mı?
Biliyorum, ‘1 dolar eşittir 10 TL’ istikrarının üç ay içerisinde ‘1 dolar eşittir 15 TL’ oluvermesi kimilerine abartılı gelebilir.
Gelmesin. 2021 yılı Eylül ayının sonunda kur ‘1 dolar 8.40 TL’ idi ve 21 Aralık 2021 günü piyasalar kapandığında kur ‘1 dolar 18 TL’ olarak değişmişti.
Üç ay içerisinde oldu bu.
Neymiş? Demek ki, bir şeyler yanlış giderse istikrar akıl almaz kısalıkta bir müddette acayip bozulabiliyormuş…
‘Yeni model’ de rastgele bir sebeple yeniden tıpkı takımlar tarafından birbiri arkasına ilan edilmiş ‘Çin modeli’ ve ‘Türkiye modeli’ denemelerinin başına geldiği üzere bir sessiz ilgisizlikle karşılaşırsa, sonrasında bugünleri arayabileceğimiz kesinlikle.
Bakan ‘yeni model’in ilanından sonra ilginin büyüklüğünü şu cümleyle açıkladı: ‘‘Kur muhafazalı TL mevduatına geçiş sabah prestijiyle 10 milyar liraydı, öğlenden sonra bu katlanarak gitti.’’
Katlanarak gitti de ne oldu? 30 milyar TL mi oldu, yoksa 50 milyar TL mi?
Reuters haber ajansı yeni modelin ilan edildiği Pazartesi günü ve sonrasında Merkez Bankası kaynaklı 7 milyar doların kamu bankaları aracılığıyla TL’nin pahasını yükseltmek gayeli kullanıldığını duyurdu. [Buna ‘arka kapı yöntemi’ deniliyormuş.]
‘‘Pazartesi akşamına kadar olan köpüktü, köpük gidiyor, gitti’’ de dedi Hazine Bakanı.
Doğruysa bu haber, Hazine tarafından ‘yeni model’in başarısı için piyasaya sunulduğu söylenen 7 milyar dolar, ‘1 dolar eşittir 10 TL’ paritesi üzerinden hesaplansa bile, 70 milyar TL ediyor…
Sunulan dolarları düşük kurdan satın alanlar bir yandan paramızın pahasını yükselttiler, öteki yandan da TL mevduatı açtırdılar herhalde.
Bankalar bu olup biten için ne diyor sanki?
‘Yeni model’ en çok bankaları sevindirmiş olmalı. İşleri kolaylaştı. Esasen bayağı kâr ediyorlardı, artık kârlarını çok daha artıracak bir yol önlerine hükümet tarafından açılmış oldu. Tasarrufları kendilerine çekebilmek için yüksek faiz yarışına girmeleri artık gerekmeyecek; ne de olsa müşterileri yüzde 14 faizden öte ‘getiriyi’ Hazine’den bekleyeceklerini biliyorlar.
Pekala yüzde 14 ile topladıkları mevduatları bankalar müşterilerine yüzde kaç faizle kredi olarak verecekler?
Artık uyguladıkları faiz Hazine’nin Türk vatandaşlardan borçlanırken uyguladığı yüzde 20-25 ortası faizden daha az değildi; tekrar birebir oranı talep ettikleri takdirde bile bankaların kâr oranları epey artmış olacak.
Günlük işlerimde ATM’ler ve internet bankacılığının sağladığı kolaylıkları kullandığım için çoktandır bankaya uğramam gerekmiyor; önümüzdeki günlerde sadece çalışanlarının ‘gözlerindeki ışıltıyı’ görecek miyim merakımı gidermek için bir banka şubesini ziyareti düşünüyorum.
‘Öğretilmiş yanlışlık’ ortadan kalktı ya, tahminen ‘öğretilmiş doğruluk’ ile orada tanışmış olurum.
[Son vakitlerde Youtube üzerinden görüş açıklayan uzman ekonomistleri izlemeye çalışıyorum. Her biri, görüntülerinin girişine ‘‘Bu programda anlatacaklarım yatırım tavsiyesi yerine geçmez, şahsî fikirlerimdir’’ çeşidi bir ihtarda bulunuyorlar. Anladığım, bu ikazın yasal bir mecburilik olduğu. Ben de birebir uyarıyı yazımın sonuna ekleme muhtaçlığı duydum: Üstte okuduklarınız katiyetle yatırım tavsiyesi olmadığı üzere iktisat alanında rastgele bir manalı açıklama da sayılmaz. Esasen, sizler paranız varsa onu korumak için ne yapacağınızı benden güzel biliyorsunuzdur.]
*Bu yazı femikoru.com adresinden alınmıştır.