Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
Ekonomist Prof. Dr. Hurşit Güneş, Merkez Bankası’nın faizi yüzde 14’te sabit tutmasının iktisada bir yararının olup olmayacağına ait soruya, “Dengeler bozulmuş artık; bundan sonra faizin yüzde 14’te kalması, 13’e düşmesi fark yaratmaz” diye karşılık verdi. Cumhurbaşkanı ve AKP genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın “Faiz sebeptir, enflasyon sonuçtur” telaffuzunu eleştiren Güneş, “Bunun iktisatla alakası yok. İnanç dünyasıyla karar veriyor, bilim dünyasıyla değil. İnsan inanç dünyasıyla lakin özel hayatıyla ilgili kararlar alabilir lakin çıkıp ‘Ben bu ülkeyi İslami kurallara yahut diğer bir dini kurala nazaran yöneteceğim’ derse bu mümkün değildir, inatla yapılırsa sonuç da bu türlü olur” görüşünü aktardı.
Öte yandan Prof. Güneş, Türkiye başkanlık sistemine ve bir tek adam rejimine geçtiği vakit vatandaşların döviz almaya başladıkları söyledi. Dünya Besin ve Tarım Örgütü’nün besin endeksine nazaran bütün dünyada besin fiyatları yüzde 42 artarken, Türkiye’de TÜİK’in besin endeksindeki artışının yüzde 60’a yakın olduğuna dikkati çeken Güneş, “Yüzde 60 hakikat mu, hayır. Türkiye’de dünyadaki besin fiyatlarının 2 katı kadar bir artış var. Niçin 2 katı kadar, sebebi senin yanlış siyasetlerin, haydi gel bunu açıkla” dedi. Güneş, iktidarın yüksek enflasyona ait açıklamalarına ise “Halkı aldatmayın, İngiltere’de akaryakıt yüzde 35, bizde yüzde 80 arttı” karşılığını verdi.
Güneş, ekonomik istikrar için ivedilikle seçime gereksinim olduğunu söyledi. 20 Aralık akşamı, Bankalar Birliği’nin Lideri ve Ziraat Bankası Genel Müdürü’nün TV’de “An prestijiyle vatandaşın 1 milyar dolar döviz sattığını” söylediğini hatırlatan Hurşit Güneş, bu bilginin gerçek olmadığını vurgulardı. Güneş kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bütün bankalar hakkında bu türlü bir bilgi sahibi olması mümkün değil, kaldı ki vatandaşların telefonlarından yahut taşınabilir aplikasyonlarından gece yarısı bunun yapılması da mümkün değil. Bankacıların etik davranmasıyla ilgili olarak hazırlanan BDDK düzenlemesine dayanarak -ki Bankalar Birliği de onu onaylamış ve yayınlamıştır- cürüm duyurusunda bulundum. Bu çok açık bir kanun ihlali ve bankacılık ahlakına büsbütün ters. Savcı ne yaptı; soruşturmaya gerek yok dedi. Tasarrufçunun bu türlü bir döviz satışı yok, olmadığı da çıktı ortaya. Bu çok büyük bir ayıp, yurt dışında yapsalar o banka genel müdürünü 24 saat yerinde tutmazlar.”
Sözcü muharriri Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtlayan Ekonomist Prof. Dr. Güneş’in açıklamaları şöyle:
■ Sayın Güneş, halkın durumu malum ve bütün haber tartışmalarında “ekonomik kasvet derinleşiyor, resmi enflasyon yüzde 40 bekleniyor” yorumları devam ediyor. Merkez Bankası faizi yüzde 14’te sabit tuttuğuna nazaran bunun ekonomik buhrana tesiri ne olacak?
Enflasyon yüzde 40 yahut 50 fakat 36’dan aşağı olmadığını biliyoruz, faiz de yüzde 14, ortada yüzde 22’lik bir fark var, negatif faiz var. Olacak her türlü hasar o yüzde 14’e indirirken oldu. Türkiye’de vatandaşların neden döviz aldığının tahlilini yalnızca Türk Lirası’ndaki düşük faize, yetersiz getiriye bağlamak gerçek değil. Zira Türkiye’de aşağı üst 240 milyar dolar kadar döviz tevdiat hesabı var lakin 24 Haziran 2018’de -bu tarihin altını çizerek söylüyorum- döviz tevdiat hesapları 162 milyar dolardı, 7 Kasım 2020’de 228 milyar dolara çıkmıştı. Pekala, 24 Haziran 2018’le 7 Kasım 2020 ortasında ne oldu da burada vatandaşların 60 milyar doları aşan bir döviz talebi oldu ve paralarını dövize geçtiler? Zira 7 Kasım’da 228 milyar dolar olan döviz tevdiat hesapları, geçtiğimiz yılın çabucak sonunda da 238 milyar dolardı, yani çok büyük artış göstermemişti. Pekala, niçin vatandaş Haziran’dan sonra döviz talebinde bulundu?
■ 2018’den bahsediyorsunuz değil mi?
Evet, zira 2018 prestijiyle Türkiye’de değerli değişiklikler oldu, bu değişiklikler de ekonomik olmaktan çok siyasaldı. Türkiye başkanlık sistemine ve bir tek adam rejimine geçtiği vakit vatandaşlar döviz almaya başladılar. Bunun istikrarlı bir sonuç getirmeyeceğini, Türkiye’de ekonomik dengelerin bozulacağını vatandaşlar 2018’de görmeye başladılar. Yani 2021 krizinin asıl nedeni 2018’de yatıyor, bu sayılarla ortada.
2021’de yaşadıklarımızda 2 farklı rol daha var; Olağan ki Erdoğan’ın kendisini ekonomist varsayarak ve Merkez Bankası’nın bağımsızlığını da ortadan kaldırıp her şeye tek başına karar vermesi ve Anayasa’yı da ihlal ederek “dinimiz bunu gerektiriyor” demesi bence vahim bir yanılgıdır, Anayasal kabahattir. Hakikaten darmadağın etti ortalığı. “Enflasyonda bir artış var, yanlışsız lakin bu enflasyondaki artış yalnızca Türkiye’de değil, bütün dünyada sorunlar var” diyorlar. Dünyada hakikaten de pandemiden bu yana enflasyon artışı var, mesela Dünya Besin ve Tarım Örgütü’nün besin endeksine nazaran bütün dünyada besin fiyatları yüzde 42 artmış. Türkiye’de TÜİK’in besin endeksindeki artış yüzde 60’a yakın. Yüzde 60 gerçek mu, hayır. Türkiye’de dünyadaki besin fiyatlarının 2 katı kadar bir artış var. Niçin 2 katı kadar, sebebi senin yanlış siyasetlerin, haydi gel bunu açıkla. İngiltere’deki akaryakıt fiyatındaki artışla Türkiye’dekini mukayese ettiğin vakit; İngiltere’de akaryakıt fiyatındaki artış yüzde 35, bizde yüzde 80. Türkiye çok zenginleşti de İngiltere yoksullaştığı için mi daha az yansıtmışlar? Hasebiyle halkı aldatmamak lazım.
“Bu derin kriz karşısında AKP’nin iktidarda kalması mümkün değil”
Prof. Dr. Hurşit Güneş, Aralık ayındaki enflasyon oranın yüzde 14’e yaklaştığını, Avrupa’da yıllık enflasyon oranının yüzde 5, Amerika’da ise yüzde 7 olduğunu hatırlatarak, şunları şöyledi:
“Siz bir ayda onların yıllık enflasyonunu geçtiniz, hasebiyle gerçekleri çarpıtmanın hiçbir manası yok, Türkiye’deki enflasyonun temel nedeni yanlış siyasetler ve Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasal ortamdır. Tüketici İnanç Endeksi, Türkiye’de tarihinin en düşük noktasında, 2008, 2009 krizinde bile bundan çok daha güzel durumdaydı. Dayanılmaz düşmüş vaziyette. Ve hangi iktidar olursa olsun ekonomik krizle karşılaşırsa iktidarda kalamaz! 2008-2009 krizinde AK Parti’nin oyu yüzde 36’ya düştü ki o global bir krizdi, bu çok derin bir kriz, bunun karşısında iktidarda kalması mümkün değil. Lokal seçimlerde bu görüldü, İstanbul’u nasıl kaybettik diye öfkesi aklını aşıp gidiyor lakin bu seçimde de sonuç aşikâr. Bu seçimde vatandaş oy verirken bir bireye, partiye oy vermeyecek, oy vermeyeceği kişi konusunda kararlı. Vatandaş çektiği düşünceyi unutmaz ve o faturayı onlara kesecek, 20 yıllık devir bu türlü kapanmış olacak. Cumhurbaşkanlığı seçimini kaybettikten sonra da parti dağılacaktır. ANAP nasıl darmadağın oldu ve bir daha toparlanamadı, bunda da birebir şey olacaktır.”
“Türk toplumu Erdoğan’ın ‘tek adamlığını’ sakıncalı buluyor”
■ Bu bilgiler hasebiyle da beşerler dövizden vazgeçmiyorlar. Gerçek, dövizden vazgeçmiyorlar, niçin vazgeçsinler?
Pekala, niçin Türkiye’de itimat kırılmış, ne vakit kırılmaya başlamış? Aslında tüketici inancı 2011’den itibaren bir düşüş yapmış lakin asıl düşüşü 2018 sonrası. Bu değişen sistemi, tek adam rejimini Türk toplumu kabul etmiyor, sağlam bulmuyor. Türk toplumu Tayyip Erdoğan’ın tek başına Türkiye’yi yönetmesinde mahzur görüyor, “kötü olacak” diyor. AK Parti’nin oyu yüzde 30’lara düşmüş durumda, hasebiyle “ülkeyi uygun yönetiyorlar” denemez. Demek ki Türkiye’nin en az yüzde 70’i Tayyip Erdoğan’ın ülkeyi tek başına yönetmesinin hakikat olmayacağı kanısında. Türkiye’de bir siyasi iktidar değişikliği olmadığı sürece ekonomik dengelerin yerine geleceğini düşünmek hayaldir! Türkiye’de bir seçim kararı açıklandığı vakit toplum ve yatırımcılar, yabancılar seçim sonucunda mevcut iktidarın kalamayacağını düşündükleri için borsa yükselecektir, döviz kuru düşecektir, hatta döviz kuruyla birlikte enflasyon da düşecektir. İstikrarlar bozulmuş, faiz düşse de durum değişmez
■ Faizi yüzde 14’te tutmalarının bir yararı olacak mı?
İstikrarlar bozulmuş artık. Bundan sonra faizin yüzde 14’te kalması, 13’e düşmesi fark yaratmaz. “Bu ay 15’e yükselttik” dese de bir şey değişmez. En doruktaki hala “Faiz sebeptir, enflasyon sonuçtur” diyor, bunun iktisatla alakası yok. İnanç dünyasıyla karar veriyor, bilim dünyasıyla değil. İnsan inanç dünyasıyla lakin özel hayatıyla ilgili kararlar alabilir ancak çıkıp “Ben bu ülkeyi İslami kurallara yahut öteki bir dini kurala nazaran yöneteceğim” derse bu mümkün değildir, inatla yapılırsa sonuç da bu türlü olur.
“‘İtibardan tasarruf olmaz’ diyorlar, 13 uçak varken Putin kapısında bekletti”
■ Türkiye’de siyaset ve iktisat çok iç içe. Olumsuz, reaksiyon çeken siyasi gelişmeler çabucak o gün ekonomiyi etkiliyor, örneğin seçimle ilgili çekişmeler, Kanal İstanbul konusunda bile İBB ve tüm muhalefet partileriyle inatlaşma etkiliyor, bu nasıl önlenebilir?
Sayın Erdoğan’ın son bir yıl içinde önemli bir panik içinde olduğunu ve kararlarda rasyonalitesini de yitirdiğini düşünüyorum. Önüne gelen anketlerden duyduğu dert kararlarına da, siyaset üslubuna da yansıyor. Asıl üzerinde durmak istediğim mevzu Türkiye’nin ekonomik istikrara kavuşabilmesi için siyasi iktidarın bir mecburilik olduğunu ve bu mevcut yapıda siyasi istikrarın sağlanamayacağını vurgulamak. Seçim ne kadar ertelenirse ertelensin en geç tarih 2023 Haziran’dır, 17 ay sonra yapılmak zorunda, demek ki bir yıl sonra tam bir seçim ortamına girilecek. Kanal İstanbul’la ilgili CHP Genel Lideri çok yanlışsız bir yaklaşımda bulundu ve; hiç kimsenin bu ihalelere ve inşaatlara girmemesini yabancılara da tavsiye ederek “Geldiğimizde bunları iptal eder, paralarını da ödemeyiz” dedi. Dikkat ederseniz mevcut hükümet gerek Ortadoğu’da, gerekse Batı’da çeşitli yatırımcılara Kanal İstanbul’u götürdü, değil yatırımcı, finansman bile bulamadılar ve öfkelendiler, Kılıçdaroğlu’nu suçladılar “o engelliyor” dediler. Lakin onun engellemesi yanlışsız bir şeydi zira Türkiye’ye ve İstanbul’a çok büyük hasar verecek bir proje o. Kaldı ki bir pandemi devrinde, büyük bir ekonomik istikrarsızlık ve işsizlik varken Türkiye’nin parasını da bu türlü kanallara, çukurlara çarçur etmek de ne kadar makus, olumsuz bir şey.