Hiyeroglif Aydınlatan Bilgi Sitesi
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, süratli bir halde paha kaybeden Türk Lirası’nı savunmak için ‘kur muhafazalı TL vadeli mevduat hesabı’ ismindeki yeni bir enstrümanı tanıttı.
Yüksek enflasyon ve TL’nin bedel kaybıyla çabada faal bir araç olarak görülen faizlerin artırılmasına Erdoğan’ın karşı çıkması, iktisadın genel kurallarına muhalif bir tavır olarak görülüyordu.
Dolar/TL’deki yükselişe karşı atılan bu son adım da yeniden iktisadın genelgeçer kuralları ortasında olmaktan uzak.
Keza Denizbank Genel Müdürü Hakan Ateş de geliştirilen bu eserin Türkiye’ye mahsus olduğunu lisana getirdi.
Londra merkezli Cribstone Strategic Macro danışmanlık şirketinin kurucusu Mike Harris, alınan bu son siyaset kararını ‘popülist’ olarak kıymetlendiriyor.
Türkiye iktisadının bugüne kadarki en büyük kırılganlığının para ünitesindeki kıymet kaybı olduğuna işaret eden Harris’e nazaran bu adım aslında Türkiye’yi kurun hareketlerine daha çok bağımlı kılıyor.
“Hükümet, düşük faiz siyasetinden geri adım atması takdirinde ortaya çıkacak ekonomik maliyeti üstlenmemek için popülist bir teşvik hayata geçiriyor” diyen Harris, bu kararla Türkiye’de dolarizasyonun daha çok artacağı görüşünde.
Irak’ın risk priminden bile daha yüksek
Yabancı analistlere nazaran açıklanan bu yeni program kısa vadede kurun ateşini söndürmüş olsa da uzun vadede enflasyon ve TL üzerindeki baskı devam edecek.
Bunun bir göstergesi de kurun geri çekilmesine karşın piyasalardaki Türkiye iktisadına dair makroekonomik göstergelerin hala yüksek seyretmesi.
Türkiye’nin 5 yıllık CDS’leri hala tepeye yakın bir yerde.
CDS, (Credit default swap – kredi risk primi) bir ülkenin risk priminin göstergesi olarak bedellendiriliyor.
Türkiye’nin 5 yıllık CDS’leri 600 baz puan civarında seyrediyor, bu da son bir yılın doruğuna yakın bir data.
Türkiye’nin risk primi öbür gelişmekte olan ülkelere kıyasla da oldukça yüksek.
Hatta Bloomberg datalarına nazaran bu bilgi Irak’ın 5 yıllık CDS’lerinden bile daha üstte.
“Hazine ve Merkez Bankası’nın aldığı bir risk var”
Bahçeşehir Üniversitesi öğretim üyesi ekonomist Doç. Dr. Hakkı Öztürk, kurun düşmesine karşın risk priminin hala yüksek olmasını, bu yeni programla Hazine’nin ve Merkez Bankası’nın risk almış olmasına bağlıyor:
“Burada bir kur riski var. Hazine bu ödemeleri yaparken bütçeden karşılanacak. Kur riski gerçekleşirse bütçe tarafında bir zayıflama olacak. Merkez Bankası da geri ödemeleri para basarak yapacak. Bu yüzden hem Hazine’nin orta ve uzun vadede aldığı hem Merkez Bankası’nın aldığı bir risk var.”
Öztürk’e nazaran şayet faiz artırılarak klasik para siyasetleriyle kur düşürülmüş olsaydı CDS’lerde de düşüş gözlenirdi.
Şirketlerin borçlanma maliyeti yükseliyor
Pekala CDS’in yüksek olması ne manaya geliyor?
Öztürk’e nazaran yüksek CDS, Hazine’nin dolar cinsinden borçlanma maliyetinin yükselmesi demek.
Bu da özel bölümün ve şirketlerin dolar cinsinden borçlanmasının yükselmesine, daha yüksek faiz ödeyerek borçlanmalarına yol açıyor.
Bu durum dolaylı olarak hem Hazine’nin hem şirketlerin TL cinsinden borçlanma maliyetlerini de etkiliyor.
“Dünyada bunun örneği yok”
Öbür yandan her ne kadar Türkiye’de düşük faiz siyaseti uygulanıyor üzere gözükse de aslında piyasa faizleri hala yüksek.
Türkiye’nin 10 yıllık tahvil faizi yüzde 23’e kadar çıkmış durumda.
Merkez Bankası ise son toplantısında faizi yüzde 15’ten yüzde 14’e indirmişti.
Merkez Bankası’nın siyaset faizinin düşük olması sayesinde bankalar Merkez Bankası’ndan düşük faizle borçlanabilse bile, bu durum yüksek enflasyondan dolayı vatandaşların aldığı kredi faizlerine yansımıyor.
Türkiye’nin en son vadeli mevduat hesapları özelinde aldığı misal kararların öteki ülkelerde uygulanıp uygulanmadığı sorusuna ise Öztürk, ‘Hayır’ karşılığını veriyor.
“6-7 aydan beri bütün gelişmekte olan ülkeler meczup üzere faiz artırıyor, ki onların enflasyonu bizden daha düşük” diyen Öztürk ekliyor:
“Bir ülkede yüksek enflasyon ve yüksek risk primi varken düşük faiz olmaz, imkanı yok, dünyada bunun örneği yok.”
TL üzerindeki baskı devam edecek
Erdoğan’ın bu programı açıklamasının çabucak akabinde dolar/TL kurunda geri çekilme görülse de analistlere nazaran TL üzerindeki baskı devam edecek.
Kanada merkezli yatırım bankası TD Securities’ten gelişen piyasalar baş stratejisti Cristian Maggio’ya nazaran bu türlü bir programın başarılı olabilmesi için bir ülkenin cari fazlasının olması gerek.
Açıklanan bu programın klâsik iktisat ve finans doktrini kapsamında olmadığını vurgulayan Maggio, bu adımın bir nevi sabit kur rejimine benzediğini aktarıyor.
Bu türlü bir program da lakin Suudi Arabistan üzere yüksek cari fazlası olan ihracatçı ülkeler tarafından sürdürülebilir.
Maggio’ya nazaran bugüne kadar TL’nin paha kaybetmesinin üç temel nedeni var: Cari açık, yüksek enflasyon ve negatif gerçek faiz.
Açıklanan bu son program, bu üç sıkıntıya da deva bulmadığı için TL üzerindeki baskının bitmesi beklenemez.
“Enflasyon her formda yükselir”
Ekonomist Mike Harris’e nazaran ise bu program başarılı da olsa başarısız da olsa enflasyon yükselmeye mahkum:
“Bu durumdaki ironi şu ki, şayet bu program işe fayda da iktisat istikrar kazanırsa, bu düşük faizden borçlanmanın gerçekleşeceği manasına gelir. O yüzden bu bazılarının tez ettiğinin bilakis örtülü faiz artırımı değil, tam aksisi. Popülist bir teşvik. O yüzden işe yararsa enflasyonu artıracaktır.
“İşe yaramaz ise kur bedel kaybedeceği ve bütün tasarruf edenler büyük faiz ödemeleri gerçekleştireceği için enflasyon artacaktır.”
Türkiye’nin bu adımla 2001’de olduğundan daha çok dolara bağımlı hale geldiğini söyleyen Harris, enflasyonla çabada faiz artırmanın daha düzgün olduğuna dikkati çekerek, “Parti’nin kibri ulusal çıkara üstün geldi” yorumunda bulunuyor.